Chuơng 17: Các hợp chất thiên nhiên có tính độc

Các hợp chát thiên nhiên có tính độc thường ở trong cây gọi là cây độc và ở trong nấm gọi là nấm độc. Cây hay nấm được gọi là độc khi người hay động vật ăn phải, có khi chỉ một lượng nhỏ đã có thể gây ra những rối loạn trong cơ thể, có khi nặng gây chết. Trần Công Khanh và Phạm Hải đã viết rất chi tiết về cây độc Việt Nam, dựa vào đó trong chương này chúng tôi chỉ trình bày tóm tắt một số nét chính về các hợp chất thiên nhiên có tính độc trong cây độc và nấm độc... Trước hết chúng ta hiểu sự liên quan giữa cây độc và cây thuốc. Người ta đã sử dụng nhiều cây độc để làm thuốc vì hoạt chất của chúng có tác dụng chữa bệnh khi dùng đúng liều lượng và đúng bệnh. Lúc này cây bệnh đã trở thành cây thuốc. Ngược lại cây thuốc nếu dùng quá liều hoặc dùng không đúng bệnh có thể gây ngộ độc cho người bệnh. Chất độc và cây độc có khái niệm hết sức đa dạng và phong phú như chất độc được sinh ra nhất thời hoặc lâu dài như solamin - một chất độc của khoai tây chỉ xuất hiện khi mọc mầm và tập trung ở mầm củ. Nhưng cũng có nhiều cây mang tính độc suốt cả quá trình sinh trưởng và phát triển như lá ngón, trúc đào. Chất độc có hàm lượng cũng không cố định trong suốt đời sống của cây. Morphin xuất hiện nhiều nhất trong nhựa quả cây thuốc phiện khi quả còn xanh, quả càng chín hàm lượng chất độc càng giảm.